Enkele jaren geleden kocht ik in Engeland de roman waarmee Anne Enright in 2007 de Man Booker prijs won, The gathering. Over 8 broers en zussen die samenkomen wanneer hun broer zelfmoord heeft gepleegd. Een ontgoocheling was dat. Een teedeebee die geen neiging vertoonde om zijn status te overstijgen. Op vakantie deze zomer las ik van haar ‘The Forgotten Waltz’. Het boeide me wel, maar om de verkeerde reden vrees ik. Tot op het einde dacht ik dat het een thriller was. Ik hou dan wel van thrillers, maar dat betekent niet dat ik elk boek dat ik lees automatisch thrillerkenmerken toeken. In ‘The Forgotten Waltz’ komen minstens twee passages voor die vooruitwijzen op een dramatische afloop van het verhaal. Je loopt als schrijver in een werk toch niet vooruit op iets dat er dan niet komt. Tenminste niet als dit niet bewust gebeurt. In ieder geval, het lijkt alsof dit een werk is waarin Anne Enright was blijven steken, en dat ze later uit de kast heeft gehaald om er dan in godsnaam maar een eind aan te breien. Het boek leidt dan ook tot niets, terwijl een boek toch iets met je moet doen. Ontroeren, bevreemden, verbijsteren, je iets zeggen op zijn minst … het is er allemaal niet bij.
De verhalen van Anne Enright in ‘Taking pictures’ daarentegen hebben het.
Ze doen iets met je.
Sommige verhalen zijn verontrustend. Zoals dat van een studente die bijna vermoord wordt door een medestudente. Of het verhaal van een oudste zus in een gezin die zoekt naar een verklaring voor de anorexie van haar jongere zus. Beide vrouwen komen tot een verbijsterend inzicht. Andere verhalen zorgen voor herkenning, en zijn zeer ontroerend. In deze verhalen zijn vrouwen aan het woord die op een keerpunt in hun leven staan, en het even niet zien zitten. Ze zijn verstrikt in een zeurderige interne monoloog, waarin hun ontgoocheling in de mannen, in het leven, dat zelfs op piekmomenten niet is wat het schijnt te zijn, de toon aangeven. Zoals de kersverse moeder die alleen maar problemen ziet bij de verzorging van haar kind, tot ze dan toch verrast wordt door het gevoel van de blote baby op haar blote buik. Of de hoogzwangere vrouw in een lift die weet dat de Amerikaan met wie ze de lift deelt per se haar buik zal willen voelen. Ontgoochelde vrouwen zijn het gespreksonderwerp bij een ontmoeting tussen een vrouw en een een oude vriend. De vrouw is onlangs, op latere leeftijd, zelf getrouwd, en nu blijkt dat ze daardoor voor die vriend niet langer een vertrouwenspersoon kan zijn. In enkele van de verhalen willen de vrouwen iets in hun leven nog eens overdoen, zoals de vrouw die het begin van de menopauze interpreteert als het begin van een zwangerschap, of zoals de poetsvrouw – mijn favoriet – die drie wensen zou willen doen. Een ijzersterk verhaal is dat. Een poetsvrouw zou als ze drie wensen zou mogen doen, eigenlijk zes wensen doen. Ze legt haarfijn uit waarom het er zes zouden moeten zijn. En terwijl ze aan het kuisen is in het operagebouw, overloopt ze haar leven. Helemaal aan het eind van het verhaal doet ze pas haar wensen. En doordat je ondertussen haar levensverhaal kent, grijpen die je naar de keel.
Veel meer dan gebeurtenissen, beschrijven de verhalen toestanden in een vrouwenleven. De blik is die vanuit een lichtjes verdraaide lens. Een zwangerschap zonder romantiek, de uitputtende zorg voor een jonge baby, de ontgoocheling over een doodlopende vriendschap, het wrevelige contact met iemand uit de kindertijd …. Maar daarnaast ook het verkwikkende begin van een menopauze, of de zingevende zorg voor een terminaal zieke man. De realiteit als ontmaskeraar van blinde verwachtingen. De herkenning zorgde ervoor dat ik moest lachen om al die ontgoochelde nijdigheid, om de onuitgesproken pinnige antwoorden en om het zelfmedelijden van die vrouwen. Empathie ook omwille van de hormonen die die vrouwen op de speerpunten in hun leven de duivel aandoen. Verbijstering daarnaast om de ontstellende inzichten van enkele hoofdpersonages. Kippevel bij de eenvoud en wijsheid van een oudere moeder….
Chapeau, Anne, met dit boek over de condition humaine van vrouwen verdien je voor mij de literaire prijs die je voor een ander boek kreeg.
Zijn er mannen onder de lezers van ‘Taking pictures? Ik zou graag eens van gedachten wisselen met hen over deze verhalen. Heren, als jullie er zijn, stap uit de schaduw, uw mening wordt gevraagd.
Taking pictures door Anne Enright, London, Jonathan Cape, cop. 2008, 227 p.
msleest 